Dr. Fzt. Özden Certel yazdı DİZDE KOVA SAPI YIRTIĞI VE FİZİK TEDAVİ YAKLAŞIMLARI
Diz eklemi, vücudun en karmaşık ve en çok yük taşıyan eklemlerinden biridir. Hareketliliği sağlayan menisküsler, eklem yüzeyleri arasında şok emici ve yük dağıtıcı bir görev üstlenir. Menisküs yırtıkları, özellikle sporcularda ve aktif bireylerde sık görülür. Bu yırtık tiplerinden biri olan kova sapı yırtığı, hem tanı hem de tedavi açısından önemli bir klinik tablodur.
Kova sapı yırtığı, menisküsün uzunlamasına uzanan ve parçanın eklem içine doğru devrilerek bir “kova sapı” şeklinde görünüm aldığı özel bir yırtık tipidir. Bu durum, özellikle medial menisküste daha sık görülür. Yırtılan parça eklem içine kayarak dizin mekanik olarak kilitlenmesine neden olabilir. Bu nedenle hasta, dizi tam açıp kapatmakta zorlanır, kilitlenme hissi yaşar.
En sık görülen belirtileri; dizde ani kilitlenme ve hareket kısıtlılığı, şiddetli ağrı, eklemde şişlik, yürüyüş ve spor aktivitelerinde zorlanma olarak sıralanabilir.
Kova sapı yırtıkları genellikle travmaya bağlı ortaya çıkar. Futbol, basketbol gibi ani dönme ve yüklenme gerektiren sporlarda sık rastlanır. Ancak yaşla birlikte menisküs dokusunun zayıflaması da risk faktörlerinden biridir.
Kova sapı yırtığı ciddi bir menisküs yaralanmasıdır ve çoğu durumda cerrahi tedavi gerektirir. Artroskopik cerrahi ile yırtılan parçanın dikilmesi veya çıkarılması (parsiyel menisektomi) uygulanabilir. Ancak cerrahi sonrası sürecin başarısında fizik tedavi ve rehabilitasyonun önemi büyüktür.
Fizik tedavi, hem cerrahi öncesi hem de cerrahi sonrası dönemde uygulanabilir. Amacı ağrıyı azaltmak, eklem hareketini korumak, kas gücünü artırmak ve hastayı günlük yaşamına döndürmektir.
1. Ameliyat Öncesi Fizik Tedavi:
• Ağrıyı azaltmaya yönelik soğuk uygulamalar,
• Kuadriseps kasını güçlendirici izometrik egzersizler,
• Diz eklem hareket açıklığını korumaya yönelik germe çalışmaları yapılır.
2. Ameliyat Sonrası Fizik Tedavi:
• İlk günlerde ödem kontrolü için buz uygulaması ve elevasyon,
• Pasif ve aktif diz hareket açıklığı egzersizleri,
• Kuadriseps ve hamstring kaslarını güçlendirici egzersizler,
• Denge ve propriosepsiyon egzersizleri,
• Yürüyüş eğitimi ve fonksiyonel aktiviteler uygulanır.
Rehabilitasyon süreci bireyselleştirilir ve hastanın yaşı, yırtığın büyüklüğü, cerrahi yönteme göre programlanır. Ortalama olarak 6–12 hafta içerisinde hasta günlük yaşam aktivitelerine dönebilir. Sporcularda ise spora dönüş süresi daha uzun ve dikkatli planlanmalıdır.
Kova sapı yırtığı, diz ekleminde ciddi fonksiyonel kısıtlılıklara yol açabilen bir menisküs yaralanmasıdır. Erken tanı ve uygun cerrahi müdahale ile başarılı sonuçlar elde edilebilir. Ancak tedavinin kalıcı ve etkin olabilmesi için fizik tedavi programı ihmal edilmemelidir. Kas kuvvetini artırmaya, eklem hareket açıklığını korumaya ve hastanın fonksiyonel kapasitesini geliştirmeye yönelik rehabilitasyon yaklaşımları, iyileşme sürecinin temelini oluşturur.
